De rookvrije stad

Op de eerste dag kwam de zo verdraagzame, afstandelijk ironische columnist van The New York Times Russell Baker zijn restaurant binnen. “Smoking or not smoking” beet de nieuwe receptionist hem toe. ‘Waar bemoei je je mee’, dacht Baker, die zelf niet rookte. Hij schreef er een vrijheidslievende column over.

Henk Hofland becommentariëert in de NRC onder het pseudoniem S. Montag het New Yorkse algemene rookverbod.

Als in vervlogen tijden iemand iets had gedaan dat niet door de beugel kon, maar ook niet zo ernstig was dat hij achter de tralies moest, ging hij aan de schandpaal in het schandblok. Met zijn hoofd en handen werd hij opgesloten tussen twee planken waar passende gaten in waren uitgezaagd, en zo aan de brave burgerij tentoongesteld. Ongeveer wat we nu een taakstraf noemen, met dit verschil dat de moderne taakgestrafte zich op een andere manier nuttig maakt. Nu moet een ladelichter in een verpleeghuis de vloeren dweilen. Zo stel ik het me tenminste voor. De mens aan de schandpaal moest ook voor straf haar of zijn dienst aan de gemeenschap verlenen, namelijk door de burgers in staat te stellen hun verontwaardiging te tonen, hun braafheid te demonstreren door de veroordeelde uit te schelden of in het gezicht te spugen.

Toen er zo weer eens iemand in zijn schande te kijk stond, verscheen er een man die een lange Goudse pijp rookte. In plaats van ‘vuile schoft’ te roepen, bood hij de veroordeelde een trek uit zijn pijp aan. De tabak heet Van Rossems Troost. Later is deze gebeurtenis op een schilderij vastgelegd. Daarmee heeft Van Rossem jaren lang reclame gemaakt. Als deze tabak nog bestaat, lees je op het pakje: ‘Tabaksrook brengt u en uw omgeving ernstige schade toe’. Of iets veel ergers.

Sinds een week geldt in alle openbare gekgenheden in New York een totaal rookverbod. Dat is de bekroning van een ontwikkeling die misschien wel een jaar of twintig geleden is begonnen. Belangrijke winst behaalden de anti-rokers, toen de restaurants bij de wet werden verplicht een afdeling met rookverbod af te bakenen. Op de eerste dag kwam de zo verdraagzame, afstandelijk ironische columnist van The New York Times Russell Baker zijn restaurant binnen. Smoking or not smoking beet de nieuwe receptionist hem toe. ‘Waar bemoei je je mee’, dacht Baker, die zelf niet rookte. Hij schreef er een vrijheidslievende column over.

Dat is de andere kant van de openbare gezondheid, de dwang, de dressuur.

B.V.A. Roling zei eens voor zich uit peinzend (wat hij meestal deed): ,,Eigenlijk is het ongelofelijk vernederend dat mensen een rood licht nodig hebben om te stoppen, en dat ze bij het zien van groen licht weer allemaal op het gaspedaal gaan trappen.” Op die manier beschouwd is ‘door rood rijden’ een vorm van verzet. Dc verkeerswet van Piet Grijs luidt: ,,Je mag door rood als je voorganger ook door rood is gegaan.” Zo ontstaan de grote opstanden. Leid hieruit niet af dat ik tegen de verkeerslichten ben.

Op de eerste dag van het totale rookverbod opende The New York Times zijn stadskatern met een artikel vol herinneringen aan de tijd dat er naar hartenlust gepaft werd. Op Times Square hing een groot reclamebord met een roker die echte kringen de lucht in blies. Een tekst van kort na de Tweede Wereldoorlog, niet in dit artikel genoemd, luidt: More docters smoke Camel than any other cigaret. Later, toen de strijd om de tabak al volop woedde, kwam Uncle Joe met zijn combo: een stuk of vier vrolijke kamelen die met een Camel tussen de lippen een nummertje jazz speelden. ledereen die ouder dan een jaar of dertig is, kan dit verhaal met zijn eigen herinneringen verder vertellen. Nu zie je op de televisie de Amerikanen Basra bevrijden. Ze delen kauwgum uit. De rest is slecht voor het volk. Een andere bevrijding dan die ik me herinner, met Lucky Strike, of Sweet Caporal, als je de Britten of Canadezen had getroffen. De Canadezen doen deze keer niet mee.

De beschouwing in The New York Times neemt dan een filosofische wending. ,,Vandaag schaart de hoofdstad van Amerika’s luchthartige verdraagzaamheid zich in het gelid van een steeds puriteinser wordende natie. Hoe kom je op ideeën, wat moet er van de vrije verbeeldingskracht worden, als je niet meer van tijd tot tijd een bar binnen kunt lopen, daar de gelijkgezinden èn de tegenstanders treffen, een sigaret opsteken en het gesprek aangaan?”, zegt de schrijfster Fran Lebowitz. ,,Ze zijn niet bezig de stad rookvrij te maken. Het moet hier helemaal zondevrij worden.” Ze steekt een Marlboro Light op (zes dollar het pakje). ,,New York moet op zo’n steriele buitenwijk gaan lijken. Denk je dat een schrijver of een filosoof ook iets in een buitenwijk bedacht heeft?”

Het roken is goed voor de democratie, het heft de verschillen tussen de standen, de klassen en de rassen op. Roken bevordert het denken, het praten en het luisteren, aldus andere zegslieden van de krant. En het draagt bij tot de romantiek. Hoeveel romances zijn er begonnen met ‘het geven van een vuurtje’? Ga de geschiedenis van de Amerikaanse film na. Wat zou Hollywood nu zijn, zonder de sigaret? ,,Kan allemaal niet meer!”, roept mevrouw Lebowitz.

Dan komt de andere kant aan het woord, in de persoon van de onderdirecteur van een relatiebemiddelingsbureau. Méér dan de helft van haar klanten zoekt een partner die niet rookt. ,,Wij zijn tot de conclusie gekomen dat het je kansen op romantiek niet bevordert als je er voor de neus van je afspraak een opsteekt.” Maar, besluit ze, ,,of course there is always that other cigarette after you’ve really gotten together, and thank God that’s still allowed in New York.”

Dit stukje dient alleen om een historische dag vast te leggen. Roken is troost, zei Van Rossem al, maar blijft ongezond.

Bron: NRC