Rumoer over hormonen

‘Ik wist niets van de risico’s’Rumoer over hormonen. Het gebruik van hormonen in de overgang geeft ook bij kort gebruik een verhoogd risico op borstkanker en hart- en vaatziekten, aldus Brits onderzoek.
De publicatie in het gezaghebbende medische tijdschrift The Lancet zorgde de afgelopen maanden voor veel paniek bij hormoongebruikers. Nederlandse medici spreken elkaar tegen over de resultaten van de studie.

‘Ik wist niets van de risico’s op borstkanker. Als ik dat had geweten, was ik er waarschijnlijk mee gestopt.” Negen jaar lang slikte Nellie-Astrid Waagmeester-Snip (64) hormoonpreparaten, totdat in 2001 borstkanker bij haar werd geconstateerd.

,,Mijn gynaecoloog schreef me Premarin voor, een van de middelen die worden gebruikt bij hormoontherapie. De behandeling was bedoeld om ongewenst urineverlies tegen te gaan. Dus niet eens tegen overgangsklachten, want daar had ik eigenlijk weinig last van.”

Mevrouw Waagmeester-Snip is één van de inmiddels ruim vierhonderd vrouwen die zich hebben aangesloten bij de Belangenvereniging Hormoon Slachtoffers. Alle leden lijden aan borstkanker. Net als een kleine tweehonderdduizend andere vrouwen in Nederland ondergingen zij, soms jarenlang, zogeheten Hormoon Suppletie Therapie.

De hormonen oestrogeen en progesteron – apart of in combinatie – zijn de hoofdbestanddelen bij hormoontherapie. In de meeste gevallen krijgen de vrouwen die middelen voorgeschreven als ze last hebben van matige tot ernstige overgangsklachten, zoals opvliegers, slaapproblemen en overmatig zweten.

Begin augustus ontstond er ophef over het hormoongebruik. In het wetenschappelijke blad The Lancet werden resultaten gepresenteerd van de Britse Million Women Study naar het gebruik van hormoontherapieën. De uitkomsten bevestigden wat in de medische wereld al lang bekend was, namelijk dat bij gebruik van de therapie een verhoogde kans op borstkanker aanwezig is. Uit de Britse studie kwam naar voren dat dit risico al na één jaar slikken aanwezig kan zijn, in plaats van na vier tot vijf jaar. Genoeg reden voor veel vrouwen om in paniek te raken.

,,De telefoon heeft hier roodgloeiend gestaan”, zegt Catherine van Heest van Care for Women, de koepelorganisatie van overgangsconsulenten. ,,Veel vrouwen zijn acuut gestopt met slikken. Soms terecht, soms onterecht. Wie moest je ook geloven? De ene medicus zegt dit, de ander zegt dat.”

Toch is Van Heest zelf niet geschrokken van het onderzoek. ,,Het verhoogde risico op borstkanker was al langer bekend. Daarbij zijn er wel aanmerkingen te maken op het onderzoek. Zo zijn veel punten niet meegenomen.” Maar belangrijker vindt Van Heest het feit dat blijkt dat veel vrouwen langdurig hormonen hebben geslikt of nog slikken.

,,Twee jaar geleden hebben de huisartsen een protocol opgesteld met het advies om hormoontherapie in principe voor zes maanden voor te schrijven en dan alleen bij ernstige overgangsklachten. Toch zijn veel vrouwen niet volgens het protocol behandeld. Uit cijfers van het College voor Zorgverzekeraars zouden er momenteel 166.000 vrouwen langer dan een jaar hormonen gebruiken. Het is belangrijk dat we nu met z’n allen het protocol gaan volgen.”

Van Heest benadrukt dat het de eigen keuze is van de vrouw om al dan niet hormonen te gaan gebruiken, op voorwaarde dat ze goed voorgelicht is natuurlijk. ,,Van de miljoen vrouwen die in Nederland in de overgang zijn, heeft zo’n 30 procent ernstige overgangsklachten. Die vrouwen zijn vaak ten einde raad. Ze slapen niet meer omdat ze het bed uit drijven en hebben soms wel 20 opvliegers per dag. Hun hele privé-leven is ontwricht. Dan zie ik geen enkele reden om niet voor een half jaar hormoontherapie te gebruiken.

,,Er zijn veel alternatieven voor overgangsklachten op de markt, maar bij hevige klachten is simpelweg geen enkel alternatief middel sterk genoeg. We raden het ook aan om tot rust te komen, door deze vrouwen met een kuur uit de vicieuze cirkel te trekken. Na zes maanden kan je dan kijken hoe ver je komt met voedings- en leefadviezen.”

Bij de huisarts van mevrouw Waagmeester-Snip is het protocol in elk geval niet overgekomen. Ze gebruikte de pillen jarenlang totdat in december 2001 borstkanker geconstateerd werd. ,,De specialist vroeg me met Premarin te stoppen. Op internet ben ik toen eens gaan zoeken naar informatie over het middel. Toen bleek dat er waarschijnlijk een samenhang was tussen borstkanker en het gebruik van hormoontherapieën. Daar schok ik van, want in de bijsluiter had ik daar nooit iets over gelezen.”

Haar rechterborst is geamputeerd, mevrouw Waagmeester is inmiddels vele bestralingen verder. ,,Borstkanker komt in mijn familie niet voor. Ik denk dus dat het slikken van de hormonen zeker te maken heeft met mijn borstkanker.”

Volgens dr. Jan van der Mooren, menopauze-specialist in het VU medisch centrum, is het verband tussen het slikken van hormonen en het ontstaan van borstkanker bij individuele patiënten bijna niet aan te tonen. ,,Vrouwen vanaf 50 jaar lopen gewoon meer risico op borstkanker, ook al gebruiken zij helemaal geen hormonen. Mét het gebruik van hormonen neemt dat risico nog iets toe. Maar dan heb je het over een toename van 4 op de 1000 vrouwen, en dan pas na vier tot vijf jaar. Slechts een heel klein deel van de gebruikers zullen dus kanker hebben gekregen door het slikken van hormonen.”

Volgens de specialist is op het Britse onderzoek nogal wat aan te merken. ,,Er is vorig jaar al veel beter onderzoek gedaan, met een a-selecte steekproef. Die geeft een veel betrouwbaarder resultaat. Daaruit komt naar voren dat het risico klein is en pas na vier tot vijf jaar meetbaar. Ook is geen verhoogd risico op het overlijden aan borstkanker aangetoond.”

Volgens huisarts Froukje Boukes, aangesloten bij het Nederlands Huisarts Genootschap, zijn de nadelen van hormoongebruik, met name bij langdurig gebruik, voldoende aangetoond. ,,Uit Amerikaans onderzoek bleek vorig jaar al dat naast de kans op borstkanker de kans op hart- en vaatziekten ook vergroot wordt met hormoongebruik. Na de Britse studie is het nog duidelijker dat er risico’s kleven aan het gebruik.”

Volgens Boukes werden de risico’s voorheen met name door gynaecologen gebagatelliseerd. ,,Ik begrijp dus wel dat vrouwen boos zijn. Ze hadden beter op de hoogte moeten zijn van de risico’s.”De ophef die in de media is ontstaan naar aanleiding van het Britse onderzoek is paniekzaaierij, vindt van der Mooren. ,,Bij vrouwen met borstkanker geeft het een onterecht schuldgevoel:had ik maar geen hormonen gebruikt. Ik heb met ze te doen, want het rakelt alles op.”

Boukes verwacht weinig van de rechtszaak die de Pals Groep, een letselschadebureau in Emmen, voorbereid namens de Belangenvereniging Hormoon Slachtoffers. ,,Volgens de vrouwen en de letselschadeadvocaten zijn ze niet goed geïnformeerd over het risico op borstkanker. Toch wordt dat risico altijd vermeld in de bijsluiter, ook tien jaar geleden al. Artsen zijn al jarenlang op de hoogte van de risico’s.”

Mevrouw Waagmeester heeft hierover in elk geval nooit iets in de bijsluiter kunnen ontdekken. ,,Het zou goed zijn tegen botontkalking. Over borstkanker heb ik niets gelezen.”