Wat is er fout aan de tabakswet?
Nu 1 januari, de invoeringsdatum van de tabakswet, begint te naderen gaan de tegenstellingen tussen twee groepen in de bevolking steeds harder spelen. De twee groepen, rokers en anti-rokers, zijn ontstaan doordat de regering, in de figuur van rabbiate anti-roker Minister Els Borst, de tegenstelling op scherp heeft gezet tijdens de aanpassing van de tabakswet. De Eerste en Tweede Kamer hebben zitten slapen. Hadden zij zich niet beter kunnen informeren over het draagvlak dat een dergelijke extreme wet in de samenleving heeft?
In een commentaar gaat Forces Nederland in op de basis van de tabakswet, de behandeling er van en de mensen erachter.
Anti-tabak raast als een heftige storm over heel de wereld. De storm startte jaren geleden, in 1964, als een zwak briesje in de Verenigde Staten toen de Surgeon General (een soort hoogste gezondheidsautoriteit) in zijn jaarverslag tabak als een groot gezondheidsprobleem beschreef en om maatregelen vroeg. In de jaren daarna werd bij elk jaarverslag de polemiek tegen roken een tandje hoger gezet. Een van de belangrijkste argumenten tegen roken was het feit dat het met name veel extra longkanker zou veroorzaken. Alsof longkanker zo’n groot probleem is: in Nederland gaat het slechts om relatief kleine aantallen en die zijn lang niet allemaal het gevolg van roken.
De oproep om het roken verder te beperken begon in het begin van de negentiger jaren zó groot te worden dat men naar een meer actieve bestrijding over wilde gaan. Aangezien Amerikanen echter wars zijn van alle overheidsingrepen moest er gezocht worden naar een pressiemiddel, een argument waarmee men aan kon tonen dat roken niet alleen voor de roker maar ook voor diens omgeving gevaarlijk was. Vanaf 1992 werden door de Robert Wood Johnson Foundation (RWJF) jaarlijks grote sommen geld beschikbaar gesteld om het gevaar van Environmental Tobacco Smoke (ETS) via wetenschappelijk onderzoek aan te tonen. Met weinig succes. Maar het argument van gevaar voor de omgeving was zó belangrijk om de gemiddelde Amerikaan te overtuigen van roken af te zien, dat men voor het gemak het gevaar maar alvast als bewezen beschouwde en in de mediacampagnes gebruikte.
In de VS werd, onder andere geholpen door gigantische fondsen van RWJF en later de Master Settlement Agreement, een grote gereedschapkist met bijbehorend scenario ontwikkeld. Die gereedschapskist bestond uit diverse soorten maatregelen en acties: rookverboden op de werkplek en in de horeca, het grootscheeps financieren van vrijwilligersorganisaties tegen tabak en het financieren van onderzoek (in eigen beheer!) dat het succes van de maatregelen moest aantonen en eventuele tegenstand wegnemen. Het samenstellen van lijsten met kreten (sound bites) moest de vrijwilligers- en gezondheidsorganisaties helpen in hun campagnes. Hoe vaker deze sound bites in de media verschenen, hoe onwrikbaarder de (slecht onderbouwde) argumenten werden.
Vanuit het puriteinse Amerika sloeg de hetze al snel over naar buurland Canada, die in haar uitwerking van de scenario’s zelfs nog rigoureuzer te werk ging. In dat land werd het idee van de gezondheidswaarschuwingen op pakjes sigaretten ontwikkeld, eerst als tekst en later met gebruik van foto’s. De maatregelen tegen rokers gaan daar op dit moment zó ver dat het in sommige provincies al normaal is om kinderen bij hun rokende ouders weg te halen.
De VS, als grootste financier van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), vond in de voorzitter van die organisatie, Gro Harlem Brundtland, een welwillend oor om de Amerikaanse anti-rokenscenario’s ook wereldwijd te propageren. En via Brundtland komen we dan weer in Nederland terecht: zij was zeer goeie maatjes met Els Borst, toenmalig Minister van Volksgezondheid en bedenker van de huidige tabakswet.
En zo zien we hoe via veel Amerikaans geld en Amerikaanse invloed in de WHO, Nederland per 2004 gebukt gaat onder een wet die niet erg Nederlands, maar vooral erg puriteins Amerikaans is: The Majority Rules It All. De strijd tegen de roker als dieptepunt van de veramerikanisering van Nederland…
En daarmee komen we meteen bij het grootste manco van de Tabakswet. Het ademt de geest van een Amerikaanse cultuur die ons vreemd is: zwart-wit tegenstellingen, toepassing van het principe van het doel heiligt de middelen, weinig of geen overleg met de direct betrokkenen (de rokers) en een oppervlakkige en naïeve kijk op de problematiek.
Het poldermodel is bij de tabakswet definitief verlaten, lijkt het, en vanaf nu stellen slechts meerderheden de norm. De tabakswet markeert een punt in de Nederlandse geschiedenis waar we definitief hebben afgerekend met het verlichte en tolerante Nederland van het einde van de vorige eeuw. Toen de eenzijdige, lichamelijke kijk op gezondheid van een professor Buikhuizen nog via ontslag werd afgestraft op het moment dat hij voorstelde de hersenen van misdadigers te onderzoeken op afwijkingen. Toen Dolle Mina nog vele handen op elkaar kreeg met de slogan Baas in eigen buik en daarmee aangaf dat het eigen lichaam bezit van het individu was en niet van de staat of de rigide, puriteinse gezondheidsethici.
De geestelijke rijkdom van het einde van de vorige eeuw is ingeruild voor een beperkte, fysieke kijk op gezondheidszorg. De geestelijke gezondheidszorg is sinds de bezuinigingen in het medisch onderwijs op het eind van de vorige eeuw snel uit de leerboekjes van de medicijnenstudie verdwenen. En de volksvertegenwoordiging baseert haar steun voor onverdedigbare wetten op eenzijdige informatie uit de hoek van de anti-rokers van Stivoro en VWS-ambtenaren die een product zijn van deze uitgeklede opleidingen.
De beperkte veramerikaniseerde visie van de beleidsmakers op VWS wordt pijnlijk duidelijk als je kijkt naar de eerste sociale effecten van de tabakswet. Het club- en buurthuiswerk stroomt leeg na de rookverboden aldaar. Was het club- en buurthuiswerk origineel niet bedoelt voor de zwakkere delen van de bevolking? Toevallig ook het deel waar het hoogste percentage rokers te vinden is? En stoot je deze groepen in de maatschappij nu juist niet weer uit? Waar gaan ze nú naartoe om hun verzetje te vinden? Hoe bereiken de welzijnswerkers deze mensen nu als ze op zich op straat of in eigen, onbekende clubholen gaan ophouden? Wat gaat dit voor de misdaadcijfers betekenen?
Een ander voorbeeld is het rookverbod bij de NS. Jarenlang heeft de overheid miljoenen, misschien wel miljarden, uitgegeven om mensen uit de auto en in het openbaar vervoer te krijgen. Veel rokers zullen nu de omgekeerde weg kiezen en maar weer de auto kiezen waar ze nog gewoon van hun eigen privacy kunnen genieten. De files nemen toe. En daarmee de stress. En stress veroorzaakt… ziekte.
Ook een rookverbod in de horeca zal onbedoelde neveneffecten opleveren. Dat blijkt al in de VS. Jongeren drommen samen bij de uitgangen van cafés en veroorzaken overlast voor de omgeving. Werknemers in de branche (rokerspercentage: 70%) worden ontslagen of nemen zelf ontslag uit de toch al moeilijk lopende horecasector. Rokers (vaak uit de onderste lagen van de samenleving) worden sociaal geïsoleerd en teruggeworpen op de thuissituatie als ze niet meer welkom zijn in het café om de hoek. Of ze gaan weer de straat op. Met alle gevolgen van dien….
De tabakswet pretendeert sociaal te zijn maar is het tegenovergestelde. Ze vermindert de geestelijke gezondheid van een groot deel van de bevolking en jaagt het algemene stressniveau (en daarmee de vele soorten stressgerelateerde ziektes) in de samenleving hoog op.
En wat zeggen de gezondheidsfanatici hiermee te willen bereiken? Dat tabaksrook geen mensen meer doodt? Dat is een erg zwak gefundeerde reden. Dat rokers massaal stoppen? Vergeet het maar, anti-tabakscampagnes remmen alleen maar de natuurlijke daling van het aantal rokers die ontstaat door een hoger opleidingsniveau van de doorsnee bevolking.
De Tabakswet: een sociale ramp….
