Lucht wassen na het roken

De moderne luchtreinigers zijn prima in staat om de rook in ruimtes dusdanig te filteren dat niemand er meer last van hoeft te hebben. In dit artikel uit de NRC wordt een overzicht gegeven van de techniek achter deze apparaten.

We hebben wat gemengde gevoelens bij dit soort berichten: enerzijds slaat het
weer één van de argumenten van de anti-rokers uit handen die altijd ontkend
hebben dat er ventilatiesystemen bestaan die voldoen, aan de andere kant komt er
weer een industrietak aanzetten op het rokenfront die er alle belang bij heeft
dat de meerokenleugen in de wereld blijft.

Verder is het de vraag of zo’n schone omgeving wel goed is voor een mens. Als
je alle ‘slechte’ stoffen uit je omgeving bant wordt je weerstand lager en veroorzaak je alleen maar meer ziektes….

Laten we wél wezen: het gaat deze anti-rokers toch helemaal niet om de mate
van omgevingsrook? De werkelijke problemen zitten bij hun tussen de oren en daarvoor is helaas nog geen reinigingssysteem uitgevonden….

Voor rokers gloort licht aan de rokershorizon. Er komen steeds meer
rookreinigers die het passief meeroken door niet-rokers tegengaan of zelfs
voorkomen.

Herman Brand

Even een sigaretje op het werk opsteken kan weer binnen bepaalde grenzen. Dit
ondanks een groeiend aantal wettelijke maatregelen die het roken moeten
terugdringen. De oplossing: een heel regiment apparaten die sigaretten- en
sigarenrook vernietigen.

Firma’s als Bionaire, Smoke Free Sysems, Honeywell, Venta, Amcor, Fair en
Delonghi maken steeds ingenieuzere apparaten. In beginsel zijn er zes
reinigingsmethodes. Grove luchtfilters, HEPA-filters (High Efficiency
Particulate Airfilter), ionisators, toepassing van actief kool, elektrostatische
filters en het ‘gewoon’ wassen van lucht met water. Vrijwel altijd combineren
fabrikanten meer reinigingsprincipes in een apparaat.

De eerste stap in een rookreinigingsapparaat is een grof filter van katoen,
papier en/of synthetische vezels. Dit verwijdert de grotere stofdeeltjes uit de
lucht. Behalve grotere roetdeeltje passeert rook deze reinigingsstap
ongehinderd.

Het fijne HEPA-filter houdt rook ook niet echt tegen. Al verwijdert het wel
meer dan 99 procent van stof als stuifmeel, pollen, bacteriën en allergenen.
Daarbij gaat het om deeltjes met een grootte van 0,3-1 micron. Dit is ongeveer
300 maal kleiner dan de dikte van een menselijke haar.

De ontwikkeling van HEPA-filters is aanvankelijk door de Amerikaanse Atoom
Energie Commissie geïnitieerd. Dit om verspreiding van radioactief materiaal
door de lucht uit onderzoekslaboratoria te verhinderen. Vervolgens hebben de
filters hun weg gevonden in de ruimtevaart, de chipindustrie en DNA
onderzoekslaboratoria. In filterinstallaties thuis of op kantoor is hun grootste
kracht de verwijdering van stof dat astmatische of allergische klachten
veroorzaakt. De filters worden meestal van ultradunne glasvezels met papier
gemaakt. Het slimme van deze filters is dat ze door een harmonica-achtige
vouwtechniek een enorm filtratieoppervlak hebben bij geringe buitenafmetingen.
In tegenstelling tot de grove filters kunnen HEPA-filters meestal niet worden
uitgewassen. De Zweedse firma Smoke Free Systems gaat met haar
filterinstallaties nog een stap verder dan HEPA. Zij past ultra-HEPA-filters
volgens de EU14-klasse toe. Deze zouden 99,9995 procent van stof- en
rookdeeltjes kleiner dan 0,13 micron uit de lucht halen.

De grootste kracht van actieve kool — een soort Norit— is dat het geuren uit
de lucht verwijdert. Zoals die in tabaksrook en rookluchtjes voorkomen. Het
actieve kool met minuscule poriën zuigt de stank veroorzakende bestanddelen als
het ware op. Voorbeelden van dergelijke stoffen zijn nicotine en 3-ethyl
pyridine.

Elektrostatische filters bestaan in principe uit twee varianten. Bij de
mechanische variant passeert de met stof en rook vervuilde lucht een fijnmazig
en elektrisch geladen filter. Door de elektrische lading worden stof- en
rookdeeltjes er als het ware naar toe getrokken en vervolgens ‘vastgehouden’.
Nadeel van dit type filters, aldus deskundigen, is dat de enorme efficiency snel
daalt, zodat regelmatige vervanging noodzakelijk is. De tweede elektrostatische
filtervariant is het precipitaatfilter. Dit bestaat uit minimaal twee metalen
platen die onder een wisselende hoogspanning worden gebracht. Zodra een rook- of
stofdeeltje positief resp. negatief is geladen, slaat het op de plaat met de
tegengestelde polariteit neer. Dergelijke platen moeten ook regelmatig worden
gereinigd. Dit afhankelijk van rook- en stofbelasting. Al vormt zich wel vaak
een vrijwel niet afwasbare filmlaag van vuil op de polen. Zodoende vangen deze
filters in de praktijk meestal niet meer dan 95 procent van het aanwezige stof.

Een bijzondere loot aan de rookreinigingsboom is ionisatie van vervuilde
lucht. Hoewel dit principe de lucht strikt gezien niet reinigt. Door middel van
spanningsveld tot een kleine 10.000 volt plakken de ionisators als het ware een
extra elektron aan een zuurstofatoom. Dit wordt dan een zuurstof-ion. Deze
elektrisch negatief geladen ionen zijn bijzonder reactief. Zodoende hechten ze
zich met groot gemak aan zowel minuscule rookdeeltjes als zelfs aan bacteriën.
Het gevolg is dat deze deeltjes groeien, zodat verwijdering hiervan uit de lucht
met een gewoon filter mogelijk wordt. Dit stuit a!leen wel op een praktisch
nadeel. Plaatsing van een filter direct achter een ionisator heeft weinig zin,
omdat de deeltjes dan nog niet zijn samengeklonterd. Daarvoor is tijd nodig. Dat
gebeurt pas verder weg van de ionisator. Waarna de gegroeide vuildeeltjes op de
grond vallen. Meestal is dat ook te zien aan een soort vettige en smoezelige
neerslag op de grond.

Betrekkelijk nieuw is de firma Venta Benelux. Zij hebben de in industriële
gaswassers gebruikte techniek geschikt gemaakt voor kantoor en thuis. Het hart
van het systeem bestaat uit een draaiend rad en met water nat gehouden lamellen.
Deze wassen zowel bacteriën, stof als grovere rookdeeltjes uit de lucht. In het
water moet een zogenaamd Yenta hygiëne middel worden toegevoegd. Dit verlaagt de
oppervlaktespanning van het water, waardoor de lamellen beter worden bevochtigd
en dus effectiever stof vangen. Bovendien verbetert het middel de verdamping van
water. Dit heeft twee effecten: de luchtvochtigheid wordt op peilgehouden en de
verspreide minuscule waterdruppeltjes vangen geurdeeltjes van tabaksrook.

Voor de luchtcirculatie door een rookreiniger zijn in de apparaten
ventilatoren geplaatst. Daarbij moet de gebruiker op twee aspecten letten,
namelijk het wattage – of het energieverbruik – en het lawaai. Want zelfs het
zachtste gezoem van zo’n motor kan op den duur tot irritatie leiden. De meeste
fabrikanten vermelden als capaciteit van hun systemen de maximale grootte van
woonkamer of kantoor in vierkante meters. Dit is wel even opletten. Want het
echte criterium is het aantal malen per uur dat alle lucht in een ruimte wordt
gereinigd. Sommige producenten houden 2 tot 3 maal per uur aan, terwijl de
verversingsgraad voor een goede efficiency in de praktijk zo’n 5 maal per uur
moet zijn.

Ook raden leveranciers plaatsing van een antirooksysteem vlakbij de rokers
aan. Dat is logisch. Alleen voorkomt dit een geringe verspreiding van de
tabaksrook niet helemaal. Zodat niet-rokers er alsnog last van zouden kunnen
hebben. Uiterst effectief blijft dan het systeem van Smoke Free Systems, die
halfopen en van plexiglas voorziene rookcabines levert. De bovenin geplaatste
afzuiging — in een soort omgekeerde trechtervorm – voert de rook direct af.
Zodat rokers en niet-rokers in een vrijwel gezamenlijke ruimte kunnen vertoeven.
Bovendien houdt dit de mensen van straat. Want zo hoeven rokers voor de ingang
van een rookloos kantoor niet meer te kleumen.

Bron: NRC, 25-11-2002