De boodschap ‘roken is slecht’ wordt als gevolg van Europese wetgeving harder uitgedragen. Maar liever niet té hard voor Poldermodelland Nederland.
Twee gehandschoende handen snijden een verse, rode, gezond uitziende long open. Een hand gooit er een beker teer over heen, waardoor de long er lekker smerig uitziet. De voice over zegt: ‘Dit is de hoeveelheid teer die iemand die een pakje per dag rookt in een jaar inhaleert’.
Welkom in Australië, land waar de roker al jarenlang een paria is en waar de overheid dat volgaarne uitdraagt. De ‘teercommercial’ is er een in een reeks. Zo hebben we de ‘slagader commercial’ (‘roken maakt de slagaderwanden plakkerig’), de ‘tumor commercial’ (‘één beschadigde cel is genoeg voor het begin van longkanker’) en de ‘long commercial’ (‘geen wonder dat rokers kortademig zijn; hun longen rotten weg’).
Australië schuwt de harde boodschap als het gaat om roken niet. Canada en de Verenigde Staten evenmin. In Canada moeten tabaksproducenten tegenwoordig foto’s van zieke longen op hun sigarettenpakjes plakken en in Californie vertellen twee jochies hoe hun vader zich heeft doodgerookt.
Reken maar dat dergelijke campagnes straks ook in Nederland worden ingevoerd, zegt Wiel Maessen, voorzitter van Forces Nederland, dat een kruistocht voert tegen de anti-rookkruistocht. ,,Als je ziet wat voor taal de CAN weer uitslaat”, zegt hij. Hij doelt op de oekaze van de Nietrokersvereniging CAN dat ze desnoods bedrijven zal dagvaarden indien zij de Tabakswet niet naleven. Maessen vreest ‘Canadese toestanden’. Die harde boodschappen helpen niet, zegt hij. ,,Misschien bij de jeugd, maar niet bij volwassenen. Die stoppen alleen als ze echt lichamelijk last krijgen van roken.”
Volgens directeur Trudy Prins van Defacto (vroeger Stichting Volksgezondheid en Roken) komt de harde boodschap in Nederland inderdaad niet aan. ,,De harde campagne is best goed voor een schrikreactie, maar als het te hard wordt, sluit je je af voor de boodschap.” Prins kan Maessen geruststellen: ,,Een harde campagne is niet iets wat in Nederland staat te gebeuren. Wij willen met campagnes proberen de helpende hand te bieden bij stoppen met roken.” Nederland kiest voor de zachte boodschap. Dus: bergbeklimmer valt van berg, blijft hangen aan touw, sherpa trekt hem weer omhoog. Boodschap: samen red je het om voorgoed te stoppen met roken.
Volgens Prins heeft de keuze voor harde of zachte boodschappen te maken met de volksaard. In het ene land komt de harde boodschap wel aan, in het andere niet. De campagne Maar ik rook niet (gericht op twaalf tot vijftienjarigen; bekendste spot: zoon trimt vader in elkaar en zegt: ‘Maar ik rook niet’), is geadopteerd in Denemarken, aldus Prins. ,,Maar in Frankrijk vonden ze ‘m niet kunnen, veel te grof.”
En de Australische spot mag voor ons dan te hard zijn, down under was ze zeer effectief, weet ze. ,,Ik heb een keer een lezing van de bedenker ervan gehoord en die zei dat veel rokers waren gestopt.”
Maar het Nederland van het Poldermodel heeft behoefte aan een andere aanpak. ,,Een harde boodschap zou kunnen, maar niet als enige boodschap”, zegt Prins. ,,Je moet appelleren aan bet feit dat mensen willen stoppen. Driekwart van de rokers wil dat ook. Maar bij jongeren moet je laten zien dat het niet cool is om te roken. De boodschap dat je er bijvoorbeeld lelijk van wordt, zoals we ook al hebben uitgedragen, werkt niet. Jongeren hebben namelijk het idee dat ze bet eeuwige leven hebben, dus dat ze over vijftig jaar een keer lelijk zouden kunnen worden deert ze niet.”
De campagne Maar ik rook niet heeft effect gehad, aldus Prins. ,,Uit onderzoek bleek dat van de twaalf- tot vijftienjarigen 61 procent zegt zeker niet te gaan roken. Voor de campagne was dat nog 50 procent. En van de vijftienjarigen is 8 procent gestopt als gevolg van de campagne. Dat lijkt weinig, maar het is verschrikkelijk moeilijk om jongeren van het roken af te brengen. Ze bevatten niet dat je er moeilijk weer van af kan.” De anti-rookcampagne mag dan zacht zijn, de boodschap op tabaksproducten wordt vanaf mei harder. Dit is het gevolg van Europese wetgeving. Voor het eerst zal dan de tekst ‘Roken doodt’ op pakjes verschijnen. Een dergelijke to-the-point waarschuwing staat at jaren op sigarettenpakjes in Australië, maar is nieuw in Nederland. ‘Roken veroorzaakt dodelijke ziekten’ is de zwaarste waarschuwing die we kennen.
Vanaf mei moet 30 procent van de voorkant van een sigarettenpakje bedekt zijn met de tekst ‘Roken doodt’, ‘Roken kan dodelijk zijn’ of ‘Roken brengt u en mensen in uw omgeving ernstige schade toe’. De achterkant van een pakje moet voor 40 procent voorzien zijn van een aanvullende waarschuwing, zoals ‘roken tijdens zwangerschap is schadelijk voor je baby’.
De EU geeft lidstaten de mogelijkheid om, zoals in Canada, kleurenfoto’s te plaatsen die hart-, long en vaatziekten en impotentie illustreren. Maar volgens een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zit dat er in Nederland voorlopig niet in.
Bron: De Gelderlander, 9-3-2002
Leestip: Canada, het voorbeeld
