Op 31 mei, Wereld Niet-rokendag, besteedde de Franse krant Le Parisien (qua nationaal belang vergelijkbaar met de Telegraaf) diverse artikelen aan het onderwerp meeroken. Een van de belangrijkste interviews in de reportages was die met Professor Philippe Even, longarts, die net op die dag met pensioen ging. Het werd een controversieel interview met een expert die in Frankrijk met name bekend werd door zijn strijd tegen roken.
Maar dat meeroken schadelijk is, gaat er bij hem niet in. Pas nu hij met pensioen is durft hij uit de school te klappen: het wetenschappelijk bewijs ervoor ontbreekt.
Hoeveel actieve wetenschappers zijn het met hem eens maar durven het niet te uiten, bang om hun baan of onderzoekssubsidies te verliezen en vervolgens uit de medisch-wetenschappelijke gemeenschap te worden verstoten?
Yuri Koerts, al jaren een groot supporter van Forces en al enige tijd wonende in Parijs, vertaalde voor ons alle artikelen die in de krant over het onderwerp zijn verschenen die dag, ook de artikelen die niet op de Parisien website werden gepubliceerd.
Meeroken: Een Leugen?
Gezondheid. Professor Philippe Even, longarts en pionier in de strijd tegen het roken, doet heel wat stof opwaaien. Volgens hem is de schadelijkheid van meeroken nooit aangetoond. Controversiële uitlatingen.
Een pionier in de strijd tegen het roken
Vandaag met pensioen gegaan, wordt Philippe Even beschouwd als één van de pioniers in de strijd tegen het roken in Frankrijk. In 1966 wordt hij hoogleraar in de pneumologie en tien jaar later treedt hij in dienst bij de longafdeling van het Laënnec-ziekenhuis in Parijs. Opgemerkt wegens zijn ferme stellingname tegen het roken, wordt hij door toenmalig Président François Mitterand opgeroepen (samen met andere gerenommeerde artsen) om in 1981 zitting te nemen in de commissie antitabak, een publiek orgaan dat als missie heeft de gevolgen van de sigaret op de gezondheid te meten. In 1988 wordt hij verkozen tot Oudste van de medische faculteit Necker.
Gedurende zijn carrière is hij lid van meerdere wetenschappelijke commissies van het ‘nationale instituut voor de volksgezondheid en medisch onderzoek’ (INSERM), heeft hij gedoceerd aan tientallen universiteiten in Frankrijk en in het buitenland en heeft hij wereldwijd meer dan duizend citaten op zijn naam staan in diverse wetenschappelijke publicaties. Sinds tien jaar voorzitter van het onderzoeksinstituut Necker, is hij nog altijd overtuigd van de schadelijkheid van het roken. Wat het meeroken daarentegen betreft……
En als meeroken nou eens niet zo schadelijk zou zijn als we denken?
Professor Philippe Even, een gereputeerd longarts, betwijfelt openlijk de schadelijkheid van het meeroken, waaraan in Frankrijk jaarlijks 6000 doden worden toegeschreven. Een schijnwaarheid volgens hem.Het is een uitgemaakte zaak: Meeroken is slecht voor de gezondheid. Sinds op 1 januari 2008 het decreet in werking is getreden dat roken in openbare ruimtes verbiedt, is er niemand die deze vraag nog in twijfel trekt. Maar toch wel: Terwijl de hele wereld vandaag de internationale niet-rokersdag viert, durft een gerenomeerd specialist het debat te heropenen.
Gehouden aan zijn zwijgplicht toen hij één van de grootste medicijnenfaculteiten van Frankrijk leidde, laat longarts Philippe Even, nu met pensioen, zich voor het eerst publiekelijk uit over zijn twijfels betreffende de werkelijke schade van het meeroken. “De wetenschappelijke bewijzen zijn er niet.” meldt het voormalig lid van de commissie ‘antitabac’, opgericht door President Mitterrand in 1981.
Kritiek op de onderzoeksmethode
In Frankrijk zijn uitgebreide onderzoeken naar dit onderwerp zeldzaam. In 1997 publiceert de medische academie een eerste rapport over deze vraag en concludeert dat het meeroken ten grondslag ligt aan “een honderdtal gevallen” van kankers en 2500 tot 3000 overlijdensgevallen gelieerd aan hart- en vaatziekten. Het probleem is echter dat de academie haar gegevens heeft gebaseerd op buitenlandse onderzoeken waarvan de longarts de nauwkeurigheid betwist. In 2006 schijnt een europees rapport het debat te sluiten: Frankrijk telt 5863 overlijdensgevallen als gevolg van het meeroken. Echter dit keer is de methode aan kritiek onderhevig en worden reële waarden onderuit gehaald. Ondanks dat hij geïsoleerd is in zijn strijd, staat Philippe Even er niet alleen voor.
Sinds meerdere jaren spreekt tabacoloog Robert Molimard al van “een hetze tegen de rokers”. Arts en UMP-afgevaardigde in het parlement, Bernard Debré, een naaste van Philippe Even, is iets genuanceerder. Hij verzekert dat “twijfel volstaat om een verbod te rechtvaardigen”.
Daarentegen leggen antirook-organisaties alle beschuldigingen ‘en bloc’ naast zich neer. Zij claimen dat vandaag, al was het maar voor persoonlijk comfort, niemand -roker inclusief- terug wil naar de oude tijd. Een tijd dat roken in bars en restaurants nog was toegestaan.
In de bars verlangt men niet terug naar de sigaret
Drie jaar na het volledig uitbannen van de ‘blonde’ en de ‘bruine’ in openbare gelegenheden, is er nauwelijks nog een klant te vinden -rokers meegerekend- die terugverlangt naar de tijd dat er nog een rookgordijn hing in kantoren café’s en restaurants. “Ik heb acht jaar met rokers gewerkt, voor geen goud in de wereld zou ik willen dat roken weer zou worden toegestaan omdat het meeroken op een mythe zou berusten”, vertelt Sarah, 52 jaar niet-rookster, aan tafel voor het de lunch in restaurant Di Sapri in het 18e arrondissement in Parijs. Voor haar is het argument van de gezondheid niet het enige voor een eventuele terugkeer van de sigaret in openbare gelegenheden. “Het ruikt heel onaangenaam en de geur blijft in je kleren hangen ’s avonds als je thuis komt”, vervolgt deze moeder. “Het is ècht smerig”.
Met een vierkazen-pizza in de ene hand en een bord zeevruchten-spaghetti in de andere zigzagt Moncef, sinds dertig jaar ober, tussen de tafels van de pizzaria. “Ik heb tijden gekend dat we de hele dag in de rook zaten”, herinnert zich deze ex-roker. “Dat was een verschrikking, dat rookverbod was werkelijk een opluchting voor mij. Ik kan me dan ook niet voorstellen dat we teruggaan naar de oude situatie”.
Aan de kant van de rokers hetzelfde geluid. “Ik rook een pakje per dag”, geeft Nicolas, 29 jaar, toe, zittend aan een tafeltje op het terras van brasserie Nord-Sud aan de overkant van Di Sapri. “Als ik zin heb om te roken, dan ga ik buiten aan een tafeltje zitten. Zelfs al ben ik een roker, hou ik er toch niet van in de rook te zitten en de lucht van ‘koude tabak’ te ruiken.“Dit dwingt me om te minderen met roken”
Félixia
Een eindje verder, Félixia, 40 jaar. Zij heeft een iets minder afgezaagde mening. “Als ik in niet-europese landen op reis ben, waar je nog kan roken in restaurants, neem ik het er helemaal van”, vertrouwt ze ons toe terwijl ze een trek aan haar light-sigaret neemt. “Voor mij is het een ware luxe.” Maar zou ze dan voor opheffing van de antirookwet zijn? “Nee, globaal vind ik dat dit me dwingt om moeite te doen om te minderen”, concludeert deze nicotine verslaafde. “Ik ben erachtergekomen dat ik kan werken zonder te roken en er dan na de maaltijd één opsteek”.
Alexandra Echkenazi
vertaling Yuri Koerts
Het ‘doorslaggevend’ onderzoek als middelpunt van polemiek
Op het moment van verschijning in februari 2006, sloeg het onderzoek “lifting the smokescreen” in als een bom. Gerealiseerd en gefinancierd door vier europese onderzoekscentra voor kankerbestrijding waaronder ons ‘Institut national du cancer’, vormen de cijfers van dit onderzoek de basis om na te gaan of er een mogelijkheid is om voor heel europa de tabakswet uit te breiden. De conclusie is dat het dodental als gevolg van meeroken alle inschattingen overstijgt. Voor Frankrijk wordt het alarmerende getal van 5863 sterfgevallen per jaar naar voren geschoven welke meteen wordt overgenomen door antirookorganisaties en de gezondheidsminister van destijds Xavier Bertrand. Dit alles terwijl het debat over roken in openbare gelegenheden in volle gang is.
Toch is men niet unaniem over dit onderzoek. De voornaamste reden is dat het getal van 5863 doden zowel rokers als niet-rokers betreft.
“Dit is absurd, hoe kan men stellen dat rokers overlijden aan meeroken? Ten eerste en vooral sterven ze aan de gevolgen van het roken zèlf”! Bekritiseert Robert Molimard, oprichter van de ‘Société de tabacologie (dat wetenschappelijk onderzoek bevordert over tabak en de gevolgen daarvan op de gezondheid). “Als je de rokers hiervan afhaalt, blijft het aantal sterfgevallen waarvan de oorzaak valt te wijten aan het meeroken, steken op 1114. Hiervan zijn 1007 personen het slachtoffer in huiselijke kringen en 107 op het werk. Wat betreft de openbare gelegenheden blijven er slechts zes sterfgevallen over. Dat wil zeggen nul, rekening houdend met de statistische foutmarge”. Fulmineert Robert Molimard.
Maar hebben ze ons er dan ‘uitgerookt’? zoals professor Philippe Even het in onze kolommen beweert: “Deze studie dient misschien met enige terughoudendheid bekeken te worden maar het is onjuist om te stellen dat het de belangen van diverse organisaties gediend heeft. Op het moment van verschijning was de politieke beslissing om het rookverbod door te voeren in openbare gelegenheden al genomen”, verzekert Bertrand Dautzenberg, voorzitter van het Frans bureau tabakspreventie. “Het is inderdaad een betwisbaar onderzoek”, erkent Gérard Audureau voorzitter van het ‘Recht van de niet-rokers’, “Maar het simpele feit dat meeroken ademhalingsziektes veroorzaakt, volstaat om de wet aan te passen”.
“We hebben een angst gecrëeerd die nergens op berust”
Wereldwijd gerenommeerd longarts en sinds tien jaar voorzitter van het prestigieuze onderzoeks instituut Necker, Professor Philippe Even, vandaag met pensioen, legt uit waarom hij overtuigd is dat meeroken niet schadelijk is. Een shockerend interview.
Wat zeggen onderzoeken over de effecten van het meeroken?
Er bestaan een honderdtal onderzoeken over deze vraag. Eerste verrassing: 40% hiervan concludeert dat meeroken totaal niet schadelijk is voor de gezondheid. De resterende 60% schat dat de kans op kanker toeneemt met 0.02% in het meest optimistische geval en 0.15% in het meest pessimistische… tegen een 10 tot 20% risico voor actief roken. Dat is dus belachelijk. In principe bestaat er geen schadelijkheid of is deze extreem zwak. Dit is een ontegenzeggelijk wetenschappelijk feit.
Anti-rookorganisaties komen met cijfers op de proppen variërend van 3000 tot 6000 doden per jaar in Frankrijk…
Ik ben nieuwsgierig naar hun bronnen. Geen enkel onderzoek heeft ooit tot zo’n resultaat geleid.
Talrijke specialisten bevestigen dat meeroken mede verantwoordelijk is voor hart,- en vaatziekten en astma. U niet?
Zij baseren zich op geen enkele manier op solide wetenschappelijke gegevens. Neem nou het geval van hart- en vaatziekten: De vier voornaamste oorzaken zijn: vetzucht, cholesterol, hoge bloeddruk en diabetes. Om te weten of meeroken een verergerende factor is, zou je onderzoek moeten doen naar personen die geen van deze symptonen vertonen. Dit echter is nooit gedaan. Wat betreft chronische bronchitus, hier is de invloed van actief roken niet te ontkennen. Echter die van het meeroken moet nog worden bewezen. Bij astma is meeroken inderdaad een verergerende factor maar toch ook niet meer dan de pollen in de lucht.
Het doel van het rookverbod was toch om niet-rokers te beschermen. Dat rust nu dus nergens meer op?
Absoluut nergens op! De psychose is begonnen met de publicatie van een rapport van het IARC, het internationaal agentschap voor kankerbestrijding dat verbonden is aan de wereldgezondheids organisatie (WHO). Dit rapport, onthuld in 2002, legt uit dat desalniettemin is aangetoond dat meeroken ernstige risico’s voor de gezondheid bevat, echter zonder dit aan te tonen. Waar zijn de gegevens? Welke onderzoeksmethoden zijn er gebruikt? Het is alles behalve een wetenschappelijke stap. We hebben van alle stukken een angst gecreëerd die nergens op berust.“Ik geloof niet dat het goed is om te regeren op basis van een leugen“.
Welk belang zouden anti-rookorganisaties erbij hebben als zij een dreiging zouden aanroeren die niet bestaat?
Nadat anti-tabakscampagnes en prijsverhogingen van sigaretten hebben gefaald, moest er naar een nieuw middel worden gezocht om het aantal rokers te doen laten dalen. Door het meeroken aan te roeren, heeft men een instrument gevonden met een schrikbarend gevolg: Sociale onderdrukking. Ter goede trouw, de niet-rokers voelen zich bedreigd en beginnen zich tegen de rokers te keren. Hierdoor is meeroken een nationaal gezondheidsprobleem geworden dat de weg vrijmaakt voor de wet ‘Evin’ en vervolgens het decreet dat roken in openbare gelegenheden verbiedt. Zelfs al betreft het hier een goede zaak, geloof ik nog steeds niet dat het goed is om te regeren op basis van een leugen. En het ergste is, het werkt niet: Sinds de in werking treding van het decreet is de sigarettenverkoop gestegen!
Waarom heeft u niet eerder gepraat?
Als ambtenaar, deken van de grootste medicijnenfaculteit van Frankrijk, was ik gehouden aan een aantal reserves. Als ik van de officiële stellingname af zou wijken dan zou dat consequenties met zich meebrengen. Vandaag ben ik een vrij man.
CIJFERS
- 15 miljoen rokers in Frankrijk.
- 35,5% van de volwassen mannen rookt tegen 27,5% van de vrouwen.
- 9% van de rokers is tussen de 12 en 14 jaar dat prevaleert naar 41% bij de 15-19 jarigen en bereikt zijn piek van 48% bij de 20-25 jarigen.
- 2,6% is de stijging van de sigarettenverkoop in 2009 terwijl de verkoop van het aantal behandelingen om te stoppen met roken bij de apotheek met 21,5% is gedaald.
- 13,7 jaar is de gemiddelde leeftijd waarop men in Frankrijk de eerste sigaret opsteekt.
- 60.000 doden per jaar zijn toe te schrijven aan het roken in Frankrijk. Wereldwijd is dat 5 miljoen (op 1 miljard rokers)
- 30.000 nieuwe gevallen van longkanker worden jaarlijks in Frankrijk geconstateerd. Het aantal overlijdensgevallen door dit type kanker is bij mannen in 10 jaar tijd gehalveerd, terwijl dit bij vrouwen in 15 jaar tijd juist is verviervoudigd.
Een standpunt ver van eensgezindheid
“Ja, meeroken is dodelijk”. Longarts Bertrand Dautzenberg heeft niets op met de twijfels gezaaid door Philippe Even. “Alleen al voor hart- en vaatziekten tellen we al zo’n 2300 doden per jaar in Frankrijk als gevolg van meeroken. Om over de effecten op bronchitus en astma maar te zwijgen”, bevestigt de voorzitter van het Frans bureau tabakspreventie, citerend uit zijn eigen werk. Daarentegen geeft de hoogleraar toe, dat wat betreft de risico’s op longkanker, men zich binnen de limieten van ‘statistische onzekerheid’ bevindt. “Het effect is moeilijker te meten, maar onderzoeken spreken van een verhoging van het risico van ongeveer 14%, wat zich vertaalt in zo’n 100 tot 300 doden per jaar. En dat is eigenlijk al teveel”.
“Onderzoeken wijzen op een verhoging van 25% op de kans op een infarct”
Daniel Thomas van het cardiologisch instituut ‘la Pitié-Salpêtrière’ in Parijs
In alle gevallen lijken wetenschappers zich bewust te worden van de gevolgen van meeroken voor het hart. “Onderzoeken wijzen op een verhoging van 25% op de kans op een infarct,” bevestigt Daniel Thomas van het cardiologisch instituut van het ziekenhuis ‘La Pitié-Salpêtrière’ in Parijs. Hij citeert uit een frans onderzoek, verschenen dinsdag in het ‘wekelijks epidemologisch bulletin’, over het rookverbod in openbare gelegenheden in Europa. “De landen die de wet hebben ingevoerd hebben het aantal infarcten met 17% zien dalen.
Enige uitzondering Frankrijk, daar is sinds de invoering van het decreet geen significante daling waargenomen. Maar het verschil met andere landen is dat het aantal infarcten al gedaald is met de invoering van de wet ‘Evin'”. Rechtvaardigt de cardioloog. Voor een aantal verdedigers van de wet is het niet eens nodig om met allerlei grafieken en statistieken te zwaaien om zijn fundament te rechvaardigen.
“Het is zeker, en vooral, ook een kwestie van welzijn en comfort.” onderschrijft Gérard Audureau, voorzitter van de stichting ‘Recht van niet-rokers’ “We missen misschien onderzoeken over de gevolgen van het meeroken in Frankrijk, maar dat neemt niet weg dat de niet-rokers het zat zijn om alsmaar de rook van anderen te moeten verdragen. We kunnen wel over allerlei getallen blijven debatteren maar neemt niet weg dat de voornaamste reden van de wet is: Het recht om zuivere lucht in te ademen”.
Thibault Raisse
vertaling Yuri Koerts
