Er wordt door de anti-rokenorganisaties heftig geschermd met onderzoeken die zouden bewijzen dat rookverboden in de horeca geen economische schade zouden aanrichten. Nog recent bracht Stivoro met veel verve het volgende persbericht naar buiten:
Een rookvrije horeca kost geen banen in die branche. Dat is de conclusie van vooraanstaande onderzoekers uit de Verenigde Staten en Australië. In sommige gevallen levert het zelfs werkgelegenheid op. Tot deze conclusie komen wetenschappers na een kwaliteitsanalyse van 90 onderzoeken die wereldwijd verschenen over de economische effecten van rookvrije horeca voor die branche. De onderzoekers concluderen dat maatregelen om personeel en bezoekers in de horeca te beschermen tegen omgevingstabaksrook geen negatieve economische gevolgen hebben. Deze conclusie is in tegenstelling tot claims uit de horeca branche. Volgens STIVORO blijkt hiermee dat het werkgelegenheidsargument op een mythe berust.
Forces Nederland haalde de gegevens van de Australische onderzoekers naar een database en deed haar eigen kwaliteitsanalyse. Het valt nogal tegen met de kwaliteit van die onderzoeken vonden wij. Op basis van deze onderzoeken beleid baseren is een hachelijke zaak…
| Table 1 | # | % |
| Funding Category | 23 | 22 |
| Government | ||
| Pharmaceutical Industry | 8 | 8 |
| Tobacco Related | 23 | 22 |
| Non Governmental Organisations | 28 | 26 |
| Hospitality Industry | 13 | 12 |
| Independent funding | 4 | 4 |
| Unknown | 2 | 2 |
| University | 5 | 5 |
| Total | 106 | 100 |
Wij deden een aantal belangrijke analyses op de gegevens zoals die door VicHealth aangeleverd werden:
- In tegenstelling tot wat de Australische onderzoekers deden (zij keken alleen of een onderzoek banden had met de tabaksindustrie) keken wij ook welke andere belangengroepen dit soort onderzoeken doen.
- Wij keken naar het publicatiebeleid: werden de onderzoeken gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift en welk soort tijdschrift was dit dan?
- Welk soort rookverboden werden geanalyseerd en in welk soort horecabedrijven? Er mag van uit worden gegaan dat gedeeltelijke rookverboden (aparte rokensecties) in de grotere horecagelegenheden weinig schade zullen aanrichten. Ook mag worden verwacht dat er veel meer schade aan de omzetten van bars wordt aangericht dan aan die van restaurants.
- Welke onderzoeken bekeken ook de toename van ontslagen in de sector?
Belangengroepen
Uit de gegevens blijkt dat er grofweg drie belangengroepen te onderscheiden zijn:
- Groepen die belang hebben bij het aantonen van het ontbreken van economische schade (voornamelijk farmaceutische industrie, de gezondheidsindustrie en de overheden)
- Groepen die belang hebben bij het aantonen van een nadelig effect (tabaksindustrie)
- Onafhankelijke onderzoekers zoals de horeca of universiteiten wanneer ze niet gefinancierd worden door een belanghebbende
De indeling naar belangengroep werd gedaan op basis van de financieringsbron. Het merendeel van de onderzoeken werd gedaan door de eerste groep, de anti-tabakslobby: 56%. 34% van de onderzoeken had banden met horeca of tabaksindustrie en 10% kan als min of meer onafhankelijk worden beschouwd (2% is gefinancierd uit onbekende bron).
| Table 2: Categorisation |
Interest category | ||
| Anti-tobacco | Independent, University, Unknown |
Smoking related | |
| # | # | # | |
| Funding Category | 23 | . | . |
| Government | |||
| Pharmaceutical Industry | 8 | . | . |
| Tobacco Related | . | . | 23 |
| Non Governmental Organisations | 28 | . | . |
| Hospitality Industry | . | . | 13 |
| Independent funding | . | 4 | . |
| Unknown | . | 2 | . |
| University | . | 5 | . |
Interessant wordt het als je gaat kijken naar de uitkomsten van de onderzoeken op basis van deze indeling. Er is bijna een 100% correlatie tussen belangengroep en uitkomst van het onderzoek. 100% van de anti-tabakslobby onderzoeken vindt geen negatief effect van de rookverboden. Het overgrote deel van de rookverbodbestrijders vindt wél een effect op de ontwikkeling van de omzetten na invoering van een rookverbod.
| Table 3: Positive/negative impacts found per funding category |
Conclusion of negative Impact? |
Total | |
| No | Yes | ||
| % | % | % | |
| Funding Category | 100 | – | 100 |
| Anti-tobacco | |||
| Smoking related | 6 | 94 | 100 |
| Independent, University, Unknown | 71 | 29 | 100 |
(. = geen cijfers beschikbaar)
We zien dat onderzoeken naar de effecten van rookverboden extreem sterk lijden aan wat in de wetenschappelijke wereld Publication Bias heet. Wie betaalt, bepaalt de uitslag. Alleen al vanwege deze publication bias zijn onderzoeken naar dit onderwerp onbetrouwbaar.
Publicatiebeleid
Er wordt door de Australische onderzoekers hoog opgegeven van het feit dat de onderzoeken die geen effect hadden gevonden bijna allemaal gepubliceerd werden in een wetenschappelijk tijdschrift en peer-reviewed zijn. Met peer-review wordt bedoeld dat een rapport werd gecontroleerd door onderzoekers die niet bij het onderzoek betrokken waren en daarom als onafhankelijke waarnemers mogen worden beschouwd.
| Table 4 | JournalType | |||||
| Economic journal | Hospitality biz related | Medical or Health related | ||||
| # | % | # | % | # | % | |
| Funding Category | . | . | 1 | 4 | 21 | 84 |
| Anti-tobacco | ||||||
| Smoking related | 1 | 4 | . | . | . | . |
| Independent, University, Unknown | . | . | 1 | 4 | 1 | 4 |
| Total | 1 | 4 | 2 | 8 | 22 | 88 |
Je zou verwachten dat dit soort onderzoeken in economische vakbladen zouden worden gepubliceerd. Niets is echter minder waar. Bijna alle onderzoeken werden aan bevriende bladen voorgelegd. Tabel 4 laat zien in welk soort tijdschriften de resultaten werden gepubliceerd wanneer was aangegeven dat ze peer-reviewed waren. 84% van de onderzoeken door de anti-tabakslobby werden in medische tijdschriften gepubliceerd en daardoor gecontroleerd door vakgenoten met eenzelfde houding ten opzichte van roken als de onderzoekers. Het argument dat de kwaliteit van deze onderzoeken hoog zou zijn omdat ze bijna altijd peer-reviewed zijn is dus loos: ‘vriendjes’ mochten de kwaliteit beoordelen.
Het enige van de 106 geanalyseerde onderzoeken dat in een onafhankelijk economisch wetenschappelijk tijdschrift werd gepubliceerd had relaties met de tabaksindustrie en vond een negatief economisch effect van rookverboden.
Soorten rookverboden
Alleen de hele horeca sector onderzoeken als één geheel heeft geen zin. Dat is appels en peren met elkaar vergelijken. De effecten van rookverboden zijn anders voor bars als voor restaurants of ’take-aways’ (drive-in restaurants) omdat cafébezoekers meer roken dan restaurantbezoekers. Het is dan ook belangrijk dat er een onderscheid wordt gemaakt. Hetzelfde geldt voor het verschil tussen totale en gedeeltelijke rookverboden.
| Table 5: Absolute numbers |
Was differentiated between bars, restaurants and other places? | ||||
| All public places | Bars only | Bars+ Restaurants |
Restaurants only | Workplaces only | |
| # | # | # | # | # | |
| Funding Category | 2 | 9 | 16 | 32 | . |
| Anti-tobacco | |||||
| Smoking related | 5 | 1 | 9 | 18 | 1 |
| Independent, University, Unknown | 2 | 2 | 4 | 3 | . |
| Total | 9 | 12 | 29 | 53 | 1 |
De meeste onderzoeken blijken alleen restaurants te hebben bekeken, een sector waarvan verwacht kan worden dat ze minder onder een rookverbod te lijden hebben dan bars. In slechts 12 van de 106 onderzoeken werden alleen bars bestudeerd. De resultaten van restaurant-georiënteerde of gemengde onderzoeken toepassen op bars is onjuist.
Wanneer er wél naar alleen bars of restaurants wordt gekeken blijkt daar de wel bekende Publication Bias weer een rol te spelen: naar verwachting zouden bars vaker een probleem moeten laten zien. Het enige verschil dat echter te zien is, is afhankelijkheid van de uitvoerder/financier van het onderzoek:
| Table 6: Analysis for Total bans Bars/Restaurants only |
Was differentiated between bars, restaurants and other places? | |||
| Bars only | Restaurants only | |||
| Conclusion of negative Impact? | Conclusion of negative Impact? | |||
| No | Yes | No | Yes | |
| # | # | # | # | |
| Funding Category | 8 | . | 26 | . |
| Anti-tobacco | ||||
| Smoking related | . | 1 | 1 | 16 |
| Independent, University, Unknown | 1 | . | 1 | . |
| Total | 9 | 1 | 28 | 16 |
Ook klimaat zou een effect moeten hebben. Klanten die buiten moeten roken zullen dat makkelijker doen wanneer het weer daartoe leent, zoals in Californië, waar op terrassen kan worden gerookt. In de onderzoeken komt dat echter niet terug:
| Table 7: Absolute numbers |
Climate | ||||
| Cold | Warm | ||||
| Conclusion of negative Impact? | Conclusion of negative Impact? | ||||
| No | Yes | No | Yes | N/A | |
| # | # | # | # | # | |
| Funding Category | 35 | . | 24 | . | . |
| Anti-tobacco | |||||
| Smoking related | 2 | 21 | . | 12 | 1 |
| Independent, University, Unknown | 6 | 2 | 2 | 1 | . |
Ook hier weer is er duidelijk een financiers- of opdrachtgever-effect.
Een groot percentage onderzoeken blijkt zich nog steeds bezig te houden met gedeeltelijke rookverboden. De onderzoeken die gefinancierd werden door de farmaceutische industrie blijken dat vooral te hebben gedaan. Die onderzoeken zullen dus een vertekend beeld geven en mogen niet op één hoop worden geveegd met de andere onderzoeken.
| Table 8: Ban types per funding category |
Type of ban | Total | |
| Partial ban | Total ban | ||
| % | % | % | |
| Funding Category | 13 | 87 | 100 |
| Government | |||
| Pharmaceutical Industry | 63 | 38 | 100 |
| Tobacco Related | 14 | 86 | 100 |
| Non Governmental Organisations | 18 | 82 | 100 |
| Hospitality Industry | – | 100 | 100 |
| Independent funding | 25 | 75 | 100 |
| Unknown | 50 | 50 | 100 |
| University | 40 | 60 | 100 |
De tabaksgerelateerde onderzoeken en de onderzoeken die door de horeca werden gefinancierd hebben zich wél voor het grootste gedeelte beziggehouden met totale rookverboden.
Ontslagen
| Table 9: Absolute numbers |
Were layoffs analysed? | |
| No | Yes | |
| # | # | |
| Funding Category | 58 | 1 |
| Anti-tobacco | ||
| Smoking related | 30 | 6 |
| Independent, University, Unknown | 11 | . |
| Total | 99 | 7 |
Ook ontslagen zijn een goede objectieve graadmeter voor het economische effect van van rookverboden. Het blijkt dat alleen onderzoeken die door tabaksindustrie of horecasector werden gefinancierd hiernaar gekeken hebben. Het merendeel van de onderzoeken had geen oog hiervoor maar inventariseerden alleen het omzetverlies.
Conclusies
- De meeste onderzoeken werden door de anti-organisaties zelf uitgevoerd, zonder enige kritiek van onbevooroordeelde terzakekundigen (economen).
- Onderzoeken over de effecten van rookverboden op de financiële resultaten van horecaondernemingen zijn, door Publication Bias, onbetrouwbaar. Voor de hand liggende verschillen in effect tussen soorten rookverboden zijn aan de hand van de onderzoeken niet terug te vinden omdat ze overvleugeld worden door de invloed van de belanghebbende die het onderzoek heeft uitgevoerd of gefinancierd.
- Er zijn nauwelijks onafhankelijke onderzoeken beschikbaar.
- Resultaten van onderzoek worden, indien peer review wordt toegepast, uitsluitend voorgelegd aan collega’s met een zelfde instelling ten opzichte van roken.
