Voor rokers gloort licht aan de rokershorizon. Er komen steeds meer rookreinigers die het passief meeroken door niet-rokers tegengaan of zelfs voorkomen.
Even een sigaretje op het werk opsteken kan weer binnen bepaalde grenzen. Dit ondanks een groeiend aantal wettelijke maatregelen die het roken moeten terugdringen. De oplossing: een heel regiment apparaten die sigaretten- en sigarenrook vernietigen.
Firma’s als Bionaire, Smoke Free Sysems, Honeywell, Venta, Amcor, Fair en Delonghi maken steeds ingenieuzere apparaten. In beginsel zijn er zes reinigingsmethodes. Grove luchtfilters, HEPA-filters (High Efficiency Particulate Airfilter), ionisators, toepassing van actief kool, elektrostatische filters en het ‘gewoon’ wassen van lucht met water. Vrijwel altijd combineren fabrikanten meer reinigingsprincipes in een apparaat.
De eerste stap in een rookreinigingsapparaat is een grof filter van katoen, papier en/of synthetische vezels. Dit verwijdert de grotere stofdeeltjes uit de lucht. Behalve grotere roetdeeltje passeert rook deze reinigingsstap ongehinderd.
Het fijne HEPA-filter houdt rook ook niet echt tegen. Al verwijdert het wel meer dan 99 procent van stof als stuifmeel, pollen, bacteriën en allergenen. Daarbij gaat het om deeltjes met een grootte van 0,3-1 micron. Dit is ongeveer 300 maal kleiner dan de dikte van een menselijke haar.
| Luchtionisatie discutabel |
|---|
| Negatieve ionisatie van lucht — dus het elektrische negatief laden van luchtmoleculen — bevordert de gezondheid. Om dit te bewijzen hebben voorstanders de beschikking over de resultaten van wetenschappelijke studies. Daaruit komt naar voren dat negatieve ionen herfstdepressies verminderen, zij maken mensen minder vermoeid, geven het ontstaan van hoofdpijn minder kans en hebben positieve invloeden op hooikoorts en astmatische symptomen. Al in 1910 probeerden de wetenschappers Conrad Harbicht en Albert Einstein er achter te komen waarom de zuivere lucht in Davos in de Zwitserse Alpen zo gezond was. Zij kwamen toen tot de condusie dat ‘luchtelektriciteit’ de reden was. Vervolgonderzoek door Harbicht bracht in 1932 aan het licht dat de gezondheidseffecten door negatieve ionen werden veroorzaakt. Uit verder onderzoek bleek dat in de bergen, bij watervallen en langs stranden verhoogde concentraties van negatieve ionen voorkwamen. Omgekeerd is uit onderzoek ook gebleken dat positieve luchtionen daarentegen hoofdpijn bevorderen, astmatische aanvallen verhevigen, depressies aanwakkeren en vermoeid maken. Over de werking van negatieve luchtionen, menen sommige deskundigen dat deze het zogenaamde ‘reticulo-endothial’-systeem in het menselijke lichaam stimuleren. Dit zijn als het ware groepen verdedigingscellen die de weerstand tegen ziektes zouden regelen. Tegenstanders van luchtionisatie verwijzen naar de kans op vorming van het onwenselijke ozon als de ionisator niet goed is ontworpen. |
De ontwikkeling van HEPA-filters is aanvankelijk door de Amerikaanse Atoom Energie Commissie geïnitieerd. Dit om verspreiding van radioactief materiaal door de lucht uit onderzoekslaboratoria te verhinderen. Vervolgens hebben de filters hun weg gevonden in de ruimtevaart, de chipindustrie en DNA onderzoekslaboratoria. In filterinstallaties thuis of op kantoor is hun grootste kracht de verwijdering van stof dat astmatische of allergische klachten veroorzaakt. De filters worden meestal van ultradunne glasvezels met papier gemaakt. Het slimme van deze filters is dat ze door een harmonica-achtige vouwtechniek een enorm filtratieoppervlak hebben bij geringe buitenafmetingen. In tegenstelling tot de grove filters kunnen HEPA-filters meestal niet worden uitgewassen. De Zweedse firma Smoke Free Systems gaat met haar filterinstallaties nog een stap verder dan HEPA. Zij past ultra-HEPA-filters volgens de EU14-klasse toe. Deze zouden 99,9995 procent van stof- en rookdeeltjes kleiner dan 0,13 micron uit de lucht halen.
De grootste kracht van actieve kool — een soort Norit— is dat het geuren uit de lucht verwijdert. Zoals die in tabaksrook en rookluchtjes voorkomen. Het actieve kool met minuscule poriën zuigt de stank veroorzakende bestanddelen als het ware op. Voorbeelden van dergelijke stoffen zijn nicotine en 3-ethyl pyridine.
Elektrostatische filters bestaan in principe uit twee varianten. Bij de mechanische variant passeert de met stof en rook vervuilde lucht een fijnmazig en elektrisch geladen filter. Door de elektrische lading worden stof- en rookdeeltjes er als het ware naar toe getrokken en vervolgens ‘vastgehouden’. Nadeel van dit type filters, aldus deskundigen, is dat de enorme efficiency snel daalt, zodat regelmatige vervanging noodzakelijk is. De tweede elektrostatische filtervariant is het precipitaatfilter. Dit bestaat uit minimaal twee metalen platen die onder een wisselende hoogspanning worden gebracht. Zodra een rook- of stofdeeltje positief resp. negatief is geladen, slaat het op de plaat met de tegengestelde polariteit neer. Dergelijke platen moeten ook regelmatig worden gereinigd. Dit afhankelijk van rook- en stofbelasting. Al vormt zich wel vaak een vrijwel niet afwasbare filmlaag van vuil op de polen. Zodoende vangen deze filters in de praktijk meestal niet meer dan 95 procent van het aanwezige stof.
Een bijzondere loot aan de rookreinigingsboom is ionisatie van vervuilde lucht. Hoewel dit principe de lucht strikt gezien niet reinigt. Door middel van spanningsveld tot een kleine 10.000 volt plakken de ionisators als het ware een extra elektron aan een zuurstofatoom. Dit wordt dan een zuurstof-ion. Deze elektrisch negatief geladen ionen zijn bijzonder reactief. Zodoende hechten ze zich met groot gemak aan zowel minuscule rookdeeltjes als zelfs aan bacteriën. Het gevolg is dat deze deeltjes groeien, zodat verwijdering hiervan uit de lucht met een gewoon filter mogelijk wordt. Dit stuit a!leen wel op een praktisch nadeel. Plaatsing van een filter direct achter een ionisator heeft weinig zin, omdat de deeltjes dan nog niet zijn samengeklonterd. Daarvoor is tijd nodig. Dat gebeurt pas verder weg van de ionisator. Waarna de gegroeide vuildeeltjes op de grond vallen. Meestal is dat ook te zien aan een soort vettige en smoezelige neerslag op de grond.
Betrekkelijk nieuw is de firma Venta Benelux. Zij hebben de in industriële gaswassers gebruikte techniek geschikt gemaakt voor kantoor en thuis. Het hart van het systeem bestaat uit een draaiend rad en met water nat gehouden lamellen. Deze wassen zowel bacteriën, stof als grovere rookdeeltjes uit de lucht. In het water moet een zogenaamd Yenta hygiëne middel worden toegevoegd. Dit verlaagt de oppervlaktespanning van het water, waardoor de lamellen beter worden bevochtigd en dus effectiever stof vangen. Bovendien verbetert het middel de verdamping van water. Dit heeft twee effecten: de luchtvochtigheid wordt op peilgehouden en de verspreide minuscule waterdruppeltjes vangen geurdeeltjes van tabaksrook.
Voor de luchtcirculatie door een rookreiniger zijn in de apparaten ventilatoren geplaatst. Daarbij moet de gebruiker op twee aspecten letten, namelijk het wattage – of het energieverbruik – en het lawaai. Want zelfs het zachtste gezoem van zo’n motor kan op den duur tot irritatie leiden. De meeste fabrikanten vermelden als capaciteit van hun systemen de maximale grootte van woonkamer of kantoor in vierkante meters. Dit is wel even opletten. Want het echte criterium is het aantal malen per uur dat alle lucht in een ruimte wordt gereinigd. Sommige producenten houden 2 tot 3 maal per uur aan, terwijl de verversingsgraad voor een goede efficiency in de praktijk zo’n 5 maal per uur moet zijn.
Ook raden leveranciers plaatsing van een antirooksysteem vlakbij de rokers aan. Dat is logisch. Alleen voorkomt dit een geringe verspreiding van de tabaksrook niet helemaal. Zodat niet-rokers er alsnog last van zouden kunnen hebben. Uiterst effectief blijft dan het systeem van Smoke Free Systems, die halfopen en van plexiglas voorziene rookcabines levert. De bovenin geplaatste afzuiging — in een soort omgekeerde trechtervorm – voert de rook direct af. Zodat rokers en niet-rokers in een vrijwel gezamenlijke ruimte kunnen vertoeven. Bovendien houdt dit de mensen van straat. Want zo hoeven rokers voor de ingang van een rookloos kantoor niet meer te kleumen.
Bron: NRC, 25-11-2002
