Was het echter de bedoeling om een compleet beeld van de rokenproblematiek te
schetsen, dan is men daarin gigantisch tekort geschoten. En dat is niet alleen
omdat men onze organisatie, Forces Nederland, totaal over het hoofd heeft gezien
maar vooral ook omdat een tweetal erg belangrijke componenten van de
problematiek totaal niet aan de orde zijn gekomen.
In de eerste plaats is dat de ethische kant van de hedendaagse, uit de VS en
vooral Canada, overgewaaide anti-rokenbeweging. Het gaat er niet zozeer om dat
ze ongelijk hebben voor wat hun opstelling betreft naar de schadelijkheid van
roken, alhoewel daar ook nog wel het een en ander aan op te merken valt, maar
vooral de methoden die ze denken te kunnen gebruiken om hun ideaal, de volkomen
rookvrije samenleving, te kunnen bereiken. Vooral als je naar Canada kijkt, een
belangrijk voorbeeld voor de Nederlandse anti-rokengroepen, dan zie je waartoe
deze consequente toepassing van repressie tegen een belangrijke bevolkingsgroep
kan leiden. In het moderne Canada worden rokers, vanwege het simpele feit dat ze
het roken niet willen opgeven, op staande voet ontslagen of op andere manieren
buiten de samenleving geplaatst. De Canadese overheid speelt een belangrijke rol
in het manipuleren van de media als het gaat om voorlichting over roken. Een
journalist die zich enigszins kritisch uitlaat over de officiële berichtgeving
heeft ook een grote kans te worden ontslagen.
De Canadese aanpak volgt geheel de Lalonde Doctrine: Marc LaLonde was
in het verleden de Canadese Minister van Gezondheid en Welzijn. Hij betoogde dat
gezondheidsboodschappen krachtig verbreid dienden te worden en "luid, duidelijk
en ondubbelzinnig" moesten zijn, zelfs als ze niet werden ondersteund door
wetenschappelijk onderzoek. Als een specifiek onderzoek aantoonde dat roken
aan een bepaalde ziekte gerelateerd kón zijn, maakte het hem geen verschil of
het onderzoek gebrekkig was of niet. Volgens hem was publicatie van dat
onderzoek altijd gerechtvaardigd als het mensen maar zou overtuigen om te
stoppen met roken, want iedereen wist toch wel dat roken slecht was voor een
mens…
De Lalonde Doctrine is niets anders dan het Doel heiligt de middelen
principe en deze vrijbrief wordt door anti-rokers in de gehele wereld gevolgd.
Luc Martial, een spijtoptant uit de Canadese antirokenbeweging, die na 10 jaar
emotioneel de methoden van deze beweging niet meer kon accepteren beschrijft de
situatie in Canada kort en treffend:
It happened upon a vignette of past Congressional Hearings on tobacco, the
other day. As part of a television program on the evils of both product and
industry, portions of the Waxman Hearings were replayed as sound bites
emphasized the awkwardness of U.S. tobacco executives testifying on the issue.
As I did when I first witnessed the hearings a few years prior, I felt sick to
my stomach. I was never impressed nor proud of this exhibition. No answer would
have sufficed or mitigated this very public stoning and I was as ashamed then of
being in tobacco control. This end-justifying-the-means approach to the issue,
this winning-at-any-cost which continues to permeate the environment and
motivate their actions, never found reason in me.
Ook in Nederland zie je dat de zogenaamde overheidsvoorlichting over roken
bestaat uit een lappendeken van hele en halve onwaarheden. Daar kom je pas
achter als je de moeite neemt de sound bites in deze voorlichting te
traceren naar hun oorsprong: het achterliggende wetenschappelijk onderzoek.
Onderzoekers in onze moederorganisatie Forces International, zijn hiermee al
jaren geleden begonnen en zijn er achter gekomen dat over het algemeen veel
statistische onderbouwing voor de uitspraken uitgesproken gammel en tendentieus
is. Ook bleek veel onwelgevallig onderzoek onder het tapijt te zijn geveegd.
Voor meeroken bijvoorbeeld, is nog nooit enig statistisch bewijs geleverd van
schade voor de omgeving. Maar de anti-beweging had persé een wapen nodig tegen
de rokers: overlast als argument om rokers te bannen uit de buurt van
niet-rokers was onvoldoende volgens een recente publicatie in de American
Journal of Public Health.
Zeer opvallend is ook de financieringsbron van de anti-roken onderzoeken.
Alleen al in de jaren vanaf 1992 werd door de Robert Wood Johnson Foundation,
een volle dochter van Johnson&Johnson – producent van onder andere Nicorette en
Nicotrol – meer dan een miljard dollar gepompt in anti-roken onderzoek en
donaties aan verschillende Amerikaanse staten die anti-roken hoog op hun
prioriteitenlijst hadden staan.
En dat brengt ons dan op de tweede grote omissie in de bijlage: een
beschrijving van de rol van de farmaceutische industrie in de hedendaagse
anti-rokengekte. De nicotinemarkt is, wereldwijd gezien, een miljardenmarkt. Op
die markt zijn twee partijen actief: de tabaksindustrie en, sinds het begin van
de negentiger jaren, de farmaceuten. Deze twee partijen bestrijden elkaar te
vuur en te zwaard, waarbij de laagste middelen niet worden geschuwd. Beide
partijen sponsoren in de VS de verschillende politieke partijen met gigantische
donaties, waarbij sinds enige jaren de farmaceuten de tabaksindustrie met de
helft overtreffen. Beide partijen financieren onderzoek op het gebied van roken,
maar de onderzoeken van de tabaksindustrie worden, bij ontbreken van goede
regels voor epidemiologisch onderzoek en door de partijkeuze van de overheid
voor de kant van de farmaceuten, al jaren niet meer geloofd. Dat de bulk van het
(anti)roken onderzoek door de andere partij wordt gefinancierd wordt wijselijk
door de vingers gezien, hoewel de geloofwaardigheid daarvan om precies dezelfde
reden als bij het onderzoek door de tabaksindustrie, in twijfel mag worden
getrokken.
Hier wreekt zich het feit dat echt onafhankelijk onderzoek de laatste jaren
door een verdere privatisering van deze sector bijna onmogelijk is geworden.
Onderzoekers laten hun oren hangen naar de opdrachtgever om maar verzekerd te
zijn van vervolgonderzoek. De gezaghebbende wetenschappelijke tijdschriften
realiseerden zich pas vorig jaar dat dit het geval was en scherpten hun
publicatieregels aan. Vanaf dat moment moest gemeld worden wie de sponsor van
het onderzoek was en moesten de feitelijke onderzoeksgegevens meegeleverd worden
zodat controle van de resultaten mogelijk was. De oude gepubliceerde
onderzoeksresultaten werden hiermee echter niet herroepen en de uitslagen van
deze junk science worden nog steeds veelvuldig geciteerd door de
anti-rokenbeweging.
Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), waarnaar in de bijlage ook wordt
gerefereerd, heeft boter op het hoofd. Meer dan 70% van hun budget voor het
Tobacco Free Initiative en van de jaarlijkse bijeenkomsten van de
Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) komt uit de kas van de
producenten van nicotine ontwenningsmiddelen. De WHO uitspraken zijn daardoor
ook niet meer geloofwaardig te noemen.
In deze titanenstrijd tussen enerzijds de tabaksindustrie en anderzijds het
kartel van farmaceutische industrie en overheidsorganisaties, voor het gemak
hier de ‘gezondheidsindustrie’ genoemd, zijn de rokers uiteindelijk het
slachtoffer. Vanuit de LaLonde doctrine is het mogelijk deze mensen het publieke
leven bijna onmogelijk te maken: op het werk, tijdens het uitgaan of, in sommige
gevallen, zelfs buiten in de open lucht. En dat alles op basis van krakkemikkig
onderzoek over het gevaar van meeroken en dankzij het door anti-rokers
veelvuldig herhalen van dezelfde krakkemikkig onderbouwde slogans.
